TEZ HAZIRLAMA

1.Tez Hazırlama

 

Her çalışmanın kendine mahsus araştırma yöntemi olduğu gibi tez hazırlamanında kendine özgü bazı kuralları vardır. Ulaşılan bilginin anlaşılması için bunun okuyucuya  düzenli bir biçimde verilmesi gerekmektedir.

 

Doktora ve yüksek lisans tez çalışmalarında çalışmaya yapacak kişinin ilgili bilim dalı öğretim üyesi ile yapacağı araştırmayı  tartışmalı, görüş ve bilgilerinden yararlanmalı ve daha sonra araştırmasına başlamalıdır.

 

Genel olarak bir araştırmanın aşamaları şu şekilde sıralanabilir: Konunun seçilmesi, konuyu sınırlandırma,hipotez kurma,araştırma metodunu belirleme, geçici plan hazırlama,geçici kaynakça oluşturma,okuma-not alma ve yazımdır.

 

 

1.1. Konu Seçimi

 

 

Konu seçimindeki en önemli noktalardan biri ,araştırmacının konuya olan ilgisidir.Araştırmanın uzun zaman alması,araştırmacının konuya olan bağlılığını azaltabilir.Bu yüzden ilgi duyulan bir konu tercih edilmelidir.

 

Araştırma konusu seçerken zaman da önemlidir. Araştırmacı,  araştırmayı yapmak için sahip olduğu zamanı gözönünde bulundurmalıdır.

 

Son olarak araştırmacının bilgi düzeyi seçtiği konuyu araştırabilecek nitelikte olmalı,konuyla ilgili kaynaklara kolayca ulaşabilmelidir.

 

     

1.2.Konuyu Sınırlandırma

 

Geniş bir konu üzerinde çalışılması araştırmayı zorlaştırdığı gibi,dar olması da araştırmayı gereksiz kılar. Konunun genişliği araştıracının zamanına ve seçilen konuya gore değişmektedir.Konunun sınırlandırılması, o konu hakkında derinlemesine bilgi sahibi olunmasını sağlar.

 

 

1.3.Hipotez Kurma

 

Hipotez, belli bir kuramsal temele dayalı olarak geliştirilen ve değişkenler arasında varlığı öne sürülen  belli ilişkilerin sınanmasını sağlar.Araştırmacı yaptığı okumalar sonucunda elde edindiği bilgilere göre bir hipotez geliştirir.Çalışma süresince saşlanan kanıtlara göre hipotezde değişiklikler yapılır.

 

 

 

 

 

 

1.4.Araştırma Metodu Belirleme

 

 

Yapılacak çalışmada araştırma metodu baştan belirlenmeli bunu araştırma metninde belirtmelidir.Bir araştırmada konunun özelliklerine göre kütüphane araştırması,anket,gözlem,mülakat,istatistik vb.gibi yöntemler den birkaçı lullanılır.

 

 

1.5.Geçici Plan

 

Geçici plan,araştırmacının henüz konu ile ilgili olarak okuduğu birkaş çalışmadan yararlanarak nasıl bir çalışma yapmak istediğini gösteren taslaktır.Bu taslak araştırmacının çalışma sırasında izleyeceği yolu gösterir.Geçici plan okumalar sırasında edinilen bilgiye göre hazırlanır.Araştırmanın detayına inildikçe geçici planda değişiklikler yapılır.

 

1.6.Geçici Kaynakça  Oluşturma

 

Hazırlana geçici plan doğrultusunda kaynakların toplanması aşamasına geçilir.Kaynak toplamada seçiçi olunmalıdır.Mümkün olduğu kadar birinci el kaynaklara ulaşılmalıdır.Kitap,makale,rapor,gazeler,seminerler,kongre bildirileri gibitez konusuyla ilgilitüm kaynaklar toplanabilir.

 

 

1.7.Okuma ve Not Alma

 

 

Hipotez ve geçici çalışma planı doğrultusunda okuma ve not alma çalışması yürütülür. Okuma sırasında tez konusu ile ilgili önemli görülen kısımlar nor alınır.Kaynak toplama aşaması gibiokuma ve not alma aşamasında da seçici olunmalıdır.

 

1.8. Yazım

 

Yazım,araştırma sürecinin son aşamasıdır.Tez metni yazımındaki temel amaç, araştırma problemi ile ilgili bunun üzerine yapılmış çalışmaları, bulguları,yorumları ve genellemeleri okuyucuya ulaştırmaktır.Tez metni açık ve anlaşılır olmalıdır.Ayrıca,araştırmanın bütün basamaklarının ve bulgularının tam bir açıklıkla sunulması, şüpheye yer bırakmayacak şekilde sunulması gerekmektedir.

 

2. Tezin Kısımları

 

 Tezler, 'Ön Kısım' ve 'Metin Kısmı' olmak üzere iki kısımdan oluşur. Tezin kısımları, aşağıdaki sıraya uygun olarak düzenlenmelidir:

 

A.     Ön kısım:

·         Dış kapak

·        İç kapak,

·        Tez onay sayfası,

·        Öz (abstract) sayfası / Türkçe ve İngilizce,

·        Önsöz,

·        İçindekiler,

·        Tablo, şekil, resim, fotoğraf, grafik, sembol ve benzeri unsurların listeleri,

·        Kısaltmalar Listesi.

 

B.     Metin kısmı:

 

·        Giriş,

·        Tezin bölümleri,

·        Sonuç,

·        Bibliyografya/Kaynakça,

·        Ekler,

·        Sadece doktora tezleri için özgeçmiş.

 

2.1. İç Kapak

 

İç kapak, tezle ilgili bibliyografik kimlik bilgisinin eksiksiz olarak verilmesi  gereken kısımdır. İç kapakta, tezi hazırlatan Enstitüsü'ye bağlı  anabilim ve varsa bilim dalının adları, yüksek lisans veya doktora olmak üzere tezin türü, tezin başlığı, tezi hazırlayan kişinin adı ve öğrenci no.su, tez danışmanının adı ile  tezin yapıldığı tarih yer almalıdır.

 

2.2. Tez Onay Sayfası

 

Onay sayfasında , tezi hazırlatan anabilim dalı/bilim dalının adı, tezin tarihi, tezi onaylayan jüri üyelerinin ünvan ve adları bulunur. Jüri üyeleri, tezi onayladıkları takdirde, tez onay sayfasında ilgili kısmı, mürekkepli kalemle imzalamalıdırlar.

 

2.3. Öz (Abstract) Sayfası

 

Öz veya abstract olarak adlandırılan sayfa, tezin kapsamını en özlü biçimde açıklayan özettir. Öz sayfasında, tezde araştırılan sorun, araştırmada kullanılan işlem, yöntem ve teknikler  ile sonuçlar 200 kelime civarında özetlenir. Öz, Türkçe ve İngilizce olarak tek sayfada verilir.

 

2.4. Önsöz

 

Önsöz, tezin amacı, önemi, kısaca kapsamı, gerekiyorsa tezin hazırlanmasında karşılaşılan güçlükler konusunda bilgilerin yanı sıra,  tezin hazırlanmasında maddi, manevi katkısı olan kişi ve/veya kuruluşlara teşekkür gibi açıklamaları içerir. 'Önsöz' ibaresi, büyük harflerle ve sayfanın her iki tarafında bırakılan boşlukların içinde kalan kısmın üst ortasına gelecek şekilde yazılmalı ve önsöz metni iki sayfayı geçmemelidir.

 

2.5. İçindekiler

 

İçindekiler kısmında, Öz (Abstract)'den  başlayarak, tezin tüm kısımları, Ek'ler ve eğer varsa,  tezi hazırlayanın özgeçmişi de dahil  olmak üzere, başlıklar halinde  belirtilmelidir.

 

 

2.6 . Tablo, Şekil, Resim, Fotoğraf, Grafik, Sembol vb.'nin Listeleri

 

Tezde tablo, şekil, resim ve benzeri açıklayıcı veya belgeleyici bilgiler kullanılmışsa, bunlara ait listeler, 'Tablolar', 'Şekiller' vb. gibi başlıklarla  ve  tezde yer aldıkları sayfaların  numarasıyla birlikte belirtilir.

 

2.7. Kısaltmalar Listesi

 

Eğer tezde kısaltmalar kullanılmışsa, bunlar  alfabetik sırayla alt alta dizilir. Her kısaltmanın karşısında, kısaltmanın açık hali belirtilir.

 

2.8. Tezin Metin Kısmı

 

 

a.       Giriş kısmı, , tezin metin kısmının ilk öğesidir. Bu nedenle, tez metninin sayfaları, ‘Giriş’ kısmından başlayarak Arap rakamlarıyla numaralandırılır.

 

b.      Giriş kısmında, önsözde belirtilenler tekrar edilmemek üzere, çalışmada çözümlenmesi amaçlanan bilimsel sorun/sorunsal etraflıca tanımlanmalı; kullanılan kavramsal çerçeve, yöntem, teknik ve -eğer varsa- paradigmalar da yeterince açıklanmalıdır.

 

c.       Giriş’ten  sonra, tezin bölümleri yer alır. Tezin bölümleri, gerek duyulan ayrıntı düzeyine bağlı olarak tezi sonuca götürecek bilgi ve açıklamaları, uygun düşünce silsilesi içinde ortaya koyar.

 

d.      Her tez, ‘Giriş’ kısmı hariç, en az üç bölümden oluşmalıdır.

 

e.       Metin kısmının  son bölümü, 'Sonuç' veya gerek duyulursa 'Sonuç ve Öneriler' başlıklarını yahut bunların yerine makul surette ikame edilebilecek bir başlığı taşır. Bu bölümde, girişte açıklanan tezin amacı ve/veya hipotezinden başlayarak tezin yöntemi, tekniği, sınırlılıkları çerçevesinde tezde ulaşılan çözüm, tezin çeşitli bölümlerinde varılan sonuçlardan da yararlanarak açıklanır. Bu açıklamalar mümkünse veya gerek varsa daha sonraki çalışmalara ışık tutacak çeşitli önerilerle desteklenir. Ayrıca, yapılan araştırmada çözümlenemeyen sorunlar varsa, bunların gelecekte hangi tür veya konudaki araştırmalarla çözümlenebileceğine ilişkin bilgiler de verilir.

 

 

2.8.1. Metin Kısmının Numaralanması

 

Giriş ve sonuç hariç olmak üzere, bölüm ve alt bölümlerin numaralanmasında, her numaradan sonra, ilgili bölüm ve alt bölümlerin başlığı yazılır.

 

a.       Birinci sistem: Bölümler büyük Romen rakamlarıyla( I, II, III, IV...), alt bölümler, büyük harflerle (A, B, C...), bunların da altındakiler sırasıyla Arap rakamları (1,2,3 ...), küçük harfler (a,b,c...), parantez içinde Arap rakamları (1), (2) ve nihayet küçük Romen rakamlarıyla (i, ii, iii...) numaralanır.

 

b.      İkinci sistem: Bölüm ve alt bölümler, Arap rakamlarıyla numaralanır. Bu düzenlemede, bölümler sırasıyla 1,2,3,4 şeklinde numaralanırken, alt bölümler ve onların da altındakiler için Arap rakamları 1.1., 1.1.1., 1.2., 1.2. 1, 1.2.2., 2.1., 2.1.1., 2.1.2 gibi, birden çok haneli şekilde verilir.

 

2.8.2. Atıflar (Referans, Gönderme)

 

Tezde, başka kaynaklardan  yapılan alıntılar,  ya aynen aktarılır veya özü değiştirilmemek kaydıyla tezi yapanın kendi cümleleriyle özetlenerek yahut yorumlanarak verilir. Her iki durumda da, alıntı yapılan kaynağa (metin,tablo,şekil ve benzeri dahil) mutlaka atıfta bulunulmalıdır. Bu konuda aşağıdaki ilkeler uygulanır.

 

a.       Kaynaktan aynen alınan bilgiler (quotation), çift tırnak içinde(".....") gösterilirler. Tezi hazırlayanın, kaynaktaki bilginin özünü değil, biçimini  değiştirerek yaptığı alıntılar ise,  çift tırnak arasına alınmadan gösterilirler. Her iki alıntı türünde de, ilgili kaynağa mutlaka atıf yapılır ve atıfların her birine, bir birini izleyen numaralar verilir.

 

b.      Tezde, kaynaktan aynen aktarılan  bilgilerin  tamamı verilebileceği gibi, örneğin  cümle, paragraf veya  sayfalar halindeki  bilgilerin sadece belli kısımları da verilebilir. Bu durumda, cümlelerde belli kelimelerin, çeşitli cümlelerin, paragraf ve sayfaların  atlanarak verildiğini göstermek üzere, atlanan yerler üç nokta ile belirtilir.

 

c.       Şiirlerden aktarma yapılırken, bir veya daha fazla satır,  hatta sayfa atlanarak verilmek istenirse, atlanan yerler için  sadece tek satır boşluk bırakılır ve bu satır noktalanarak  gösterilir.

 

d.      Başka kaynaklardaki bilgilerin aynen aktarılması durumunda, kaynaklarda noktalama işaretleri ve çeviri yanlışları dahil olmak üzere harf, cümle, tarih, yer vb. gibi yanlışlıklar da tekrarlanır. Tezi yapan kişi, kaynak metindeki yanlışlıkları  düzelterek vermek isterse, o zaman doğru bilgi, yanlış bilgiden hemen sonra bir parantez içinde gösterilir.

 

e.       Kaynaklardan aynen yapılan alıntılar, bir cümleyi aşmayacak uzunluktaysa, tez metni içinde verilirler. Daha uzun alıntılarda,  alıntının ilk ve son satırları ile tez metni arasında  en az çift aralıklı boşluk bırakılarak, alıntı ile metnin ayırt edilmesi sağlanır.  Bu tür alıntılar için, tez metninde kullanılan puntodan daha küçük punto kullanılır.

 

f.        Başka kaynaklara yapılan atıflar iki şekilde,

 

1.      Ya aşağıda 5.6.3’den başlayarak ayrıntısı belirtilecek olan, referans dipnotu şeklinde,

 

2.      Ya da, metnin içinde olmak kaydıyla, aşağıdaki örneklerde gösterildiği gibi, parantez içinde, baş harfi büyük olmak kaydıyla yazarın soyadı, virgül, yayın tarihi, iki nokta üstüste, sayfa no’su şeklinde yapılmalıdır. Yayın tarihi olmayan eserler için ‘tarih yok’ anlamında  ‘t.y.’ kısaltması kullanılır.

 

Örnek a) Homans soyadlı bir yazarın makalesine yapılan atıf;

(Homans, 1962: 175)

 

Örnek b) Sartori soyadlı bir yazarın, yayın tarihi belirsiz makalesine yapılan atıf; 

 

            (Sartori, t.y.:25-30)

 

Örnek c) Bir makale veya kitabın bütününe yapılan atıf;

 

(Kaboğlu, 1993),  (Bohannan, 1968)

 

2.8.3. Dipnotlar 

 

2.8.3.1. Dipnotun Metindeki Yeri  ve Numaralandırılması

 

Tez metninin sayfa altlarında, gerekli görüldüğü ölçüde metin içinde yer verilmeyen alıntılar veya metnin ilgili sayfasındaki herhangi bir bilgiyle ilgili kısa açıklama, karşılaştırma veya yorumları ortaya koymak için de  dipnotlar verilir.

 

a.       Dipnotlar, her sayfada metnin en son satırının altında, tek satır aralık bırakılarak sayfanın sol kısmından başlayan kısa bir çizgiyle, metinden ayrılırlar. Sayfanın sol ve sağ kenar boşlukları arasındaki bu çizginin altında, tek satır aralık bırakılır. Dipnotlar bu kısma, birbirini izleyen numaralara uygun surette yerleştirilirler.

 

b.      Atıf vermek veya açıklamada bulunmak amacıyla verilenler dışında sadece bir kavramı aydınlatmak için verilen dipnotlar numara yerine *, ** şeklinde sembollerle de gösterilebilir.

 

2.8.3.2. Referans Dipnotları İle  İlgili Kurallar

 

Referans dipnotlarında, ilgili kaynağa ilk kez referans veriliyorsa, bu referansta,  eserle ilgili  mevcut bibliyografik bilgilerin tümü, aşağıdaki sırayla  yer alır:

 

Yazar adı ve soyadı, eser adı, yayına hazırlayan(veya editör), çeviren veya çizer adı ve soyadı, cilt, basım, baskı ve yayın bilgisi (cilt sayısı, basım sayısı, baskı sayısı, seri adı, yayın yeri, yayınevi, yayın tarihi),  cilt numarası ve  sayfa sayıları.

 

Eğer referans dipnotlarında, aynı kaynağa ikinci veya daha fazla atıfta bulunuluyorsa, yukarıdaki bilgiler kısaltılarak verilir.

 

1.       Yazar  Adı:  Bir eserde yazar, kişi veya tüzel kişi(kurum, kuruluş gibi) özelliğini taşıyabilir. Dipnotta, yazar adları,  kaynak kitabın iç kapağında verildiği şekilde tekrarlanır. Yani önce yazar adı,(varsa önce ilk, sonra ikinci adı),  sonra yazarın soyadı belirtilir.

 

2.       İki veya üç yazarlı eserlerde, her yazarın adı, eserin iç kapağında verilen sırayla ve aralarına virgül konularak verilir.